Ordo Iuris w obronie praw dzieci. Opinie w sprawie surogacji i adopcji

Adobe Stock

W ostatnich tygodniach wiele kontrowersji wywołały kwestie związane z surogacją i adopcją dzieci przez konkubinaty jednopłciowe. Instytut Ordo Iuris przygotował opinie prawne dotyczące tych zagadnień. Pierwsza z nich obejmuje kwestię surogacji i zakłada zmiany w prawie karnym polegające na zakazie zarobkowej organizacji, pośrednictwa i reklamy tego procederu. Druga dotyczy projektu zmian w Konstytucji zaproponowanych przez prezydenta Andrzeja Dudę, mających na celu uniemożliwienie wprowadzenia do polskiego prawa przepisów pozwalających na adopcję przez konkubinaty jednopłciowe.

OPINIA W SPRAWIE SUROGACJI – LINK

OPINIA W SPRAWIE ZMIAN W KONSTYTUCJI – LINK

W pierwszej z opublikowanych opinii, Instytut Ordo Iuris wskazuje na konieczność zmian w Kodeksie karnym, tak by zabroniona została zarobkowa organizacja, pośrednictwo oraz reklama surogacji (macierzyństwa zastępczego). Do tej pory kwestia ta nie była wprost ujęta w przepisach polskiego Kodeksu karnego, pomimo, że analogiczne regulacje występują w wielu krajach europejskich, jak Włochy, Hiszpania Francja czy Niemcy. Surogacja polegająca na zamówieniu dziecka u matki-surogatki godzi w prawa i godność dziecka oraz samej surogatki. Dziecko staje się bowiem przedmiotem transakcji, podobnie jak ciało kobiety, która zobowiązuje się je urodzić. Proponowane przez Ordo Iuris zmiany mają na celu kryminalizację zarobkowego organizowania oraz pośrednictwa w tym procederze, a także jego reklamy. Stanowią one uzupełnienie przepisów, które już istnieją w Kodeksie karnym. Instytut rekomenduje również wprowadzenie typu kwalifikowanego (tj. zagrożonego surowszą karą) takiego przestępstwa w sytuacji, gdy sprawca uczynił z niego stałe źródło dochodu.

Druga opinia Instytutu dotyczy opracowanego przez Kancelarię Prezydenta projektu zmian w Konstytucji. Ma on na celu uniemożliwienie wprowadzenia do polskiego prawa przepisów pozwalających na adopcję dzieci przez osoby pozostające w relacjach jednopłciowych. W ostatnim czasie regulacje o podobnym charakterze wprowadzone zostały do Konstytucji węgierskiej. Ma ona zostać uzupełniona m.in. przez przepis wyraźnie stanowiący, że matką dziecka może być wyłącznie kobieta, zaś ojcem - mężczyzna. Rząd Viktora Orbana proponuje również zmiany w węgierskim Kodeksie cywilnym. Poza przypadkami przysposobienia przez krewnych oraz przez współmałżonka rodzica dziecka, adopcja ma być dopuszczalna wyłącznie dla małżeństw. Podobne przepisy obowiązują już we Włoszech.

Zgodnie z projektem prezydenckim do art. 72 polskiej ustawy zasadniczej dodany ma zostać ust. 2a o treści: „Przysposobić można dziecko, tylko dla jego dobra. Przysposobić wspólnie mogą tylko małżonkowie. Zakazane jest przysposobienie przez osobę pozostającą we wspólnym pożyciu z osobą tej samej płci”. Jak podkreślono w uzasadnieniu projektu, według badania IBRiS z listopada 2019 r., 73,1% badanych Polaków wypowiedziało się przeciwko dopuszczalności adopcji dzieci przez osoby pozostające w relacjach jednopłciowych.

W ocenie Instytutu, propozycja Andrzeja Dudy niepotrzebnie wprowadza do polskiej Konstytucji pojęcie „osób pozostających we wspólnym pożyciu”. Ordo Iuris podkreśla, że może to przyczynić się do destabilizacji polskiego prawa rodzinnego bowiem w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym pojęcie wspólnego pożycia odnosi się wyłącznie do małżonków. Za lepsze rozwiązanie prawnicy z Instytutu uznali stworzenie regulacji podobnej do tej, która znana jest we Włoszech i ma zostać wprowadzona na Węgrzech. Przysposobić wspólnie będą mogli zatem wyłącznie małżonkowie. W przypadku adopcji przez osobę samotną byłoby to możliwe tylko w przypadku krewnych dziecka lub ich powinowatych. Instytut proponuje także, by przepis został sformułowany w taki sposób, aby jak najmocniej zaakcentować, że adopcja może nastąpić wyłącznie dla dobra dziecka.

„Obydwie przygotowane w Instytucie opinie mają na celu przede wszystkim jak najlepsze zabezpieczenie interesów dzieci. W przypadku surogacji problem istnieje również na poziomie transgranicznym, a zatem będziemy dążyli nie tylko do modyfikacji polskich przepisów krajowych, ale również do zmian i uzupełnień w prawie międzynarodowym. Opinia dotycząca prezydenckiego projektu zmian w Konstytucji wskazuje natomiast na te jego mankamenty, które mogą – wbrew intencjom autorów – przyczynić się do dekompozycji podstawowych zasad polskiego prawa rodzinnego” – komentuje mec. dr Bartosz Zalewski, Dyrektor Centrum Analiz Legislacyjnych Ordo Iuris.